การออกแบบระบบการสอนตามทฤษฎีของ Gagne กับการสอนวิชาเทคโนโลยี
การประยุกต์ใช้หลักการ 9 ขั้นตอนของ Gagne ในการพัฒนาการจัดการเรียนรู้วิชาวิทยาการคำนวณอย่างมีประสิทธิภาพ
การจัดการเรียนรู้วิชาเทคโนโลยีที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
ในยุคดิจิทัลที่เทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การจัดการเรียนการสอนวิชาเทคโนโลยีหรือวิทยาการคำนวณจำเป็นต้องมีการออกแบบอย่างเป็นระบบ เพื่อให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาทักษะและความรู้ที่จำเป็นสำหรับศตวรรษที่ 21 อย่างมีประสิทธิภาพ ทฤษฎีการออกแบบระบบการสอนของ Robert Gagne ถือเป็นกรอบแนวคิดที่สำคัญที่ช่วยครูผู้สอนในการออกแบบบทเรียนที่มีโครงสร้างชัดเจนและส่งผลต่อการเรียนรู้อย่างยั่งยืน
ทำความรู้จักทฤษฎีการออกแบบระบบการสอนของ Gagne
Robert Gagne นักจิตวิทยาการศึกษาชาวอเมริกัน ได้เสนอแนวคิดเกี่ยวกับเงื่อนไขการเรียนรู้ (Conditions of Learning) และพัฒนารูปแบบการออกแบบระบบการสอนที่มีชื่อว่า “Nine Events of Instruction” ซึ่งประกอบด้วย 9 ขั้นตอนที่ช่วยส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ โดยแต่ละขั้นตอนถูกออกแบบมาเพื่อสนับสนุนกระบวนการรับรู้และความจำของผู้เรียน
การประยุกต์ใช้ 9 ขั้นตอนการสอนของ Gagne กับวิชาเทคโนโลยี
การนำหลักการ 9 ขั้นตอนของ Gagne มาประยุกต์ใช้กับการสอนวิชาเทคโนโลยีหรือวิทยาการคำนวณ สามารถช่วยพัฒนาการจัดการเรียนรู้ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยมีรายละเอียดดังนี้
กระตุ้นความสนใจของผู้เรียนด้วยสื่อที่น่าสนใจ เช่น คลิปวิดีโอเกี่ยวกับเทคโนโลยีล้ำสมัย ปัญหาที่ท้าทาย หรือเกมที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหา
ชี้แจงวัตถุประสงค์การเรียนรู้อย่างชัดเจน เช่น “หลังจากเรียนบทนี้ นักเรียนจะสามารถเขียนโปรแกรมควบคุมหุ่นยนต์พื้นฐานได้”
เชื่อมโยงความรู้ใหม่กับความรู้เดิม เช่น การทบทวนแนวคิดเรื่องลำดับและการทำงานตามขั้นตอน ก่อนเรียนการเขียนโปรแกรม
นำเสนอเนื้อหาใหม่อย่างเป็นระบบ ใช้ตัวอย่างและสื่อที่หลากหลาย เช่น การสาธิตการเขียนโค้ด การใช้ภาพประกอบ และการอธิบายแนวคิด
ให้คำแนะนำและกลยุทธ์การเรียนรู้ เช่น การใช้ผังงาน การใช้เทมเพลตโค้ด หรือการแบ่งปัญหาย่อยเป็นส่วนๆ
ให้ผู้เรียนได้ฝึกปฏิบัติจริง เช่น การเขียนโปรแกรมแก้ปัญหา การสร้างแอนิเมชัน หรือการออกแบบอัลกอริทึม
ให้ข้อเสนอแนะที่เฉพาะเจาะจงและทันเวลา เช่น การชี้จุดที่สามารถปรับปรุงโค้ด การแนะนำวิธีแก้ไขข้อผิดพลาด
ประเมินความเข้าใจและทักษะผ่านการทดสอบ โครงงาน หรือการนำเสนอผลงาน
ส่งเสริมการนำความรู้ไปใช้ในสถานการณ์ใหม่ เช่น การมอบหมายโครงงานที่ต้องประยุกต์ใช้ความรู้หลายด้าน
ตัวอย่างการออกแบบบทเรียนตามทฤษฎีของ Gagne ในการสอนวิทยาการคำนวณ
เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้น ขอนำเสนอตัวอย่างการออกแบบบทเรียนเรื่อง “การเขียนโปรแกรมด้วย Scratch” สำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้น โดยประยุกต์ใช้หลักการ 9 ขั้นตอนของ Gagne
ขั้นที่ 1: การดึงความสนใจ – เริ่มบทเรียนด้วยการแสดงเกมที่สร้างด้วย Scratch ที่น่าสนใจ และถามนักเรียนว่าต้องการสร้างเกมแบบนี้ด้วยตนเองหรือไม่
ขั้นที่ 2: การแจ้งจุดประสงค์ – แจ้งวัตถุประสงค์การเรียนรู้ว่า “หลังจากจบบทเรียน นักเรียนจะสามารถสร้างเกมง่ายๆ ด้วย Scratch โดยใช้บล็อกคำสั่งพื้นฐานได้”
ขั้นที่ 3: การกระตุ้นความรู้เดิม – ทบทวนความรู้เกี่ยวกับอัลกอริทึมและลำดับขั้นตอนการทำงานที่เรียนมาแล้ว
ขั้นที่ 4: การนำเสนอเนื้อหาใหม่ – สาธิตการใช้งาน Scratch เบื้องต้น การลากและวางบล็อกคำสั่ง การตั้งค่าตัวละคร และการทดสอบโปรแกรม
ขั้นที่ 5: การให้คำแนะนำในการเรียนรู้ – แจกแผ่นพับสรุปบล็อกคำสั่งสำคัญ และแสดงตัวอย่างการแก้ปัญหาที่พบบ่อย
ขั้นที่ 6: การกระตุ้นการแสดงออก – มอบหมายให้นักเรียนสร้างเกมง่ายๆ ด้วย Scratch โดยมีโจทย์ให้เลือก เช่น เกมไล่จับ เกมตอบคำถาม หรือเกมหลบอุปสรรค
ขั้นที่ 7: การให้ข้อมูลป้อนกลับ – ตรวจสอบผลงานนักเรียนและให้คำแนะนำเป็นรายบุคคล ชี้จุดที่สามารถพัฒนาต่อได้
ขั้นที่ 8: การประเมินผล – ประเมินผลงานนักเรียนตามเกณฑ์ที่กำหนด เช่น ความคิดสร้างสรรค์ การใช้งานบล็อกคำสั่ง และการทำงานของเกม
ขั้นที่ 9: การเสริมสร้างความจำและการถ่ายโอนความรู้ – กระตุ้นให้นักเรียนนำความรู้ไปสร้างสรรค์ผลงานใหม่ หรือประยุกต์ใช้กับการเรียนวิชาอื่น
การเขียนโปรแกรมเป็นทักษะสำคัญในวิชาวิทยาการคำนวณ
ประโยชน์ของการใช้ทฤษฎี Gagne ในการสอนเทคโนโลยี
การออกแบบระบบการสอนตามทฤษฎีของ Gagne มีประโยชน์หลายประการสำหรับการจัดการเรียนรู้วิชาเทคโนโลยี:
- สร้างโครงสร้างการเรียนที่มีระบบ: ช่วยครูจัดลำดับกิจกรรมการเรียนรู้อย่างเป็นขั้นตอน
- ส่งเสริมการเรียนรู้อย่างลึกซึ้ง: ผู้เรียนมีโอกาสได้ฝึกปฏิบัติ ได้รับคำแนะนำ และได้รับการประเมินผลอย่างต่อเนื่อง
- พัฒนาทักษะการคิดอย่างมีระบบ: สอดคล้องกับธรรมชาติของวิชาเทคโนโลยีที่เน้นการคิดเชิงคำนวณและการแก้ปัญหาอย่างเป็นขั้นตอน
- เพิ่มแรงจูงใจในการเรียน: การเริ่มต้นด้วยการดึงความสนใจและการแจ้งจุดประสงค์ที่ชัดเจนช่วยสร้างแรงจูงใจให้ผู้เรียน
- สนับสนุนการเรียนรู้ที่ยั่งยืน: การเสริมสร้างความจำและการถ่ายโอนความรู้ช่วยให้ผู้เรียนสามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ใหม่ได้
สรุป
ทฤษฎีการออกแบบระบบการสอนของ Gagne เป็นกรอบแนวคิดที่มีประสิทธิภาพสำหรับการจัดการเรียนรู้วิชาเทคโนโลยีหรือวิทยาการคำนวณ โดยการประยุกต์ใช้หลักการ 9 ขั้นตอนการสอนช่วยให้ครูสามารถออกแบบบทเรียนที่มีโครงสร้างชัดเจน ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้เรียน และพัฒนาทักษะที่จำเป็นสำหรับศตวรรษที่ 21 อย่างเป็นระบบ การผสมผสานระหว่างทฤษฎีทางการศึกษากับเนื้อหาวิชาการด้านเทคโนโลยีนี้ จะช่วยเตรียมความพร้อมให้ผู้เรียนก้าวทันการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัลและเป็นนวัตกรในอนาคต
เอกสารอ้างอิง
- Gagné, R. M. (1985). The Conditions of Learning and Theory of Instruction. Holt, Rinehart and Winston.
- Khadjooi, K., Rostami, K., & Ishaq, S. (2011). How to use Gagne’s model of instructional design in teaching psychomotor skills. Gastroenterology and Hepatology from Bed to Bench, 4(3), 116–119.
- Kurt, S. (2021). Gagne’s Nine Events of Instruction. Educational Technology.
- Scratch Team. (2023). Scratch for Educators. MIT Media Lab.
- UNESCO. (2018). A Global Framework of Reference on Digital Literacy Skills for Indicator 4.4.2. UNESCO Institute for Statistics.